Pihnô K. Pari, Art & Culture Officer, MADC nata a staff zy ta Mara historical Research tao awpata Nochhi marazy ama tly.

Mara historical research hnei awpa ta eima yna su lia ngâlâh â vaw daih thai khao leipa ta, eima za thyukeina Myanmar lâ marapa thâtih achu via awpa ta eima unawhpazy yna su tly awpa a byuh hapa vâta Pihnô K. Pari, Art & Culture Officer nata a staff zy târi noh 26/4/2014 (Saturday) noh ta Siaha tawhta amâ thao. Zyhno-Hlômâ lâta sie ei ta, khi hluhpi ama tly, Sabyh liata Lakher Pioneer Missionary ariena su –abei o tlyhmia tly ei ta, cha liata thlahchhâna zy ama hnei.

Chaleipa chhao ta Rev.K. Heisa nata a chakaolâhpazy ta thâtihpha ama chhona-tlâh-awhkheina su nata amâ duana lôpanô chhao ama tly pâ hra. Atahmâ ta nothlahpa liata amâ duana lô he achâ, a kei pâ khai ha.

1

Dawlei (Taikua) liata pahânoh hmâ ei ta, Rev. R.A. Lorrain nata a sahlaozy nata Hiakha Missionary U. Strait , Hiakha D.C Nailor , Dr. Cope – Falam Missionary nata ama sahlaozy, ama râhri chôchâh rei pahmaoh awpa ta amâ hmôpakhyna su “Pâkao” su zy zatly ei ta, Missionary ta alô châ pahmaohpa cha hmô thei awpa ta khâ a y thlâh ha. A chô liata lô â pahmaohpa nothlahpa palâsapa he a châ.

2

Abôhkô a bôpa cha zâkô mei ta kâ ta, a kô apaopa cha hmô thei awpa ta a y thlâh ha hra. He su liata Dawlei pastor bia ta thlahchhâna O sa ei ta, he su he su pathaihpa hawhta pachâpa ta a tlypa chhao ama hluh kaw bâ.

3

He su liata Dawlei pastor bia ta thlahchhâna o sa ei ta, he su he su pathaipa hawhta pachâpa ta a tlypa chhao ama hluh kaw bâ.

4

Chatawhta, R.A Lorrain ta Marapa râh châta â pahawhpa nata râhri ataopazy kaw tly laih ei ta, Mara reih athei khao leipa khih – a râhchhôh liata a khô khaoleipa ‘Chauthia khih’ tlô hlâta lô a bôna suzy kaw tly ei ta, a lô a bôpa deikua cha ama phia hapa hawhta rei pa châ ta, a su rachhôh ta Zophei Baptist Association ta ama Office ama sa hapa vâta Baptist awnano nôpawpa-General Secretary nata Associate General Secretary zy a hmô ei ta, âmo ta ama pahno lei tarawpa ta uhthei viapa nôpaw pakha pano ama hiahripa liata a su dopa rei pahmô thei vei hr’ei sala, ama Office Compound rachhôh a châ tlai tahpa ama chhopa vâta Pihnô K. Pari, A& CO nata Rev. NC.Vabeilua ta Rev. RA. Lorrain Lôbô a thei thlâh ha n’awpa ta Lôbô n’awpa su ama hiapa cha â pahy kawpa ta pasaih ei ta, a su liata thlahchhâna hnei pata nohthlahpazy ala ei ta, amâ paryh.

5

Mylâ hânoh la he su “(Chauthia) nata ‘Pakao” he cha Marapa sawzy ta pasôna châh eima pahno khiatala Marapa sawzy châta su pathaihpa-Khazohpa hmotaotheina su a châ thlyu aw tahpa hnabeiseih â chhih.

6

He liata hmo peimawh kawpa sâkha cha eima Missionary R.A. Lorrain ta Marapa chi nata pho cha vaw pakhy-pazi khai ha ta, râh-rina chhao a kaw tao khai hapa a châ. Eima châna he eima pahno awpa châ ta, Marapa chi chhao a hyzy ma ama châ tahpa eima pahno awpa nata eimâ chu hra awpa a châ. Marapa cha ‘chi’(tribe) châ pi ta, Marapa chi liata pho nano nanopa (Sub-tribe) eima y heihpa châ ta, Marapa sai tlâ eima cha. Rev. R.A. Lorrain ta Kross pheisaih zy râh-ri tao awpa ta a tua nota “Sie lymâ ei chi ta, tlâh mohzy, chavah moh nata khih mohzy roh lymâ ei chi ta, khito liata “na tlâh mâ?” tah ei chi ta, nama reih châ thei thaipa cha Marapa ama châ aw, cha khihzy cha khô lyma ei chi ta, nama reih cha thei thai leipa khih liata ngiana lô nama pahmaoh aw’ tahpa ta a chho ei. Chahawna chata tao ei ta, Mara reih athei thai leipa Chauthia khih tlô chy t lôbô cha ano tlai ta a kaw bô. Revd. R.A Lorrain ta Marapa chi ta areipa zy cha:-

• Tlôsai Siaha chi,
• Lôchei – Hawthai,
• Saby-Ngiaphia, Chapi chi,
• Lialai – Heima, Zyhno chi,
• Vyhtu (Zôphei) nata Lytu (Hnaro) zy ama châ.

7

8

Chahawna chata Thâtlâh, Hiakha tlô ei ta, Hiakha liata Haka Museum zy tly ei ta, Sôkhaoh khih liata Sôkhaoh Bei Vakia O liata Mara chhaichhi nata hmobaohzy tly laih ei ta, a chô liata nothlahpa chhao he a ochhôh liatahpa sai a châ. Marapa apôhkhana peimawhna kyh chhao ama reih pâ lymâ. Eima chi nata pho atobina, hno nata poh chi nano nanopa chhao lapakhy laih ei ta, Marapa thâtih chhao achu lymâ pata Mara hrozie, khihsatôhtuna nata taozie chhao pabohsa ta, palaiseihsa lymâ awpa a peimawhzie chhao ama reih lymâ hra.

9

Missionary ta Marapa sawzy pahrâna ngiana Lôbô abôna su hmô papuapa a châpa heta Mara sawzy apôhkhana (re-unification) tlôkhei aw ta, Marapa chi nata pho (Nationalism) a pahra aw tahpa hnabeiseih â chhih kaw. Khi hluhpi-khi 30 tlai tly pata, hâta eikha tlai ama ryu tawhta târi noh 2/5/2014 pata Siaha a tlâhpa ta ama za tlô.

He ama khitlyna heta thei phapa hluhpi a pathei thlyu aw tahpa hnabeiseih â chhih.
********************************